Carnaval Brabant 2023 – alles wat je moet weten

Ben jij klaar voor Carnaval Brabant 2023? Op zaterdag 18 februari 2023 t/m dinsdag 21 februari 2023 is het weer zover en zal heel de provincie Noord-Brabant op z’n kop staan! De meeste carnavalsactiviteiten beginnen echter al eerder. In dit artikel lees je alles over Carnaval in Brabant 2023! Bekijk de data, de evenementen per Brabantse stad en lees alles over de geschiedenis van deze bijzondere feestdagen.

Inhoud artikel

• Data carnaval 2023 in Brabant
• Programma Carnaval 2023 per stad
• Ontstaan van carnaval in Brabant
• Brabantse carnavalstradities

Data Carnaval 2023 in Brabant

De meeste carnavalsactiviteiten in Brabant starten op zaterdag 18 februari 2023 en duren tot en met dinsdag 21 februari 2023. Echter zullen in sommige steden ook al activiteiten zijn vanaf vrijdag 17 februari 2023.

Officieel begint carnaval eigenlijk pas op de zondag en duurt t/m dinsdag. Carnaval is namelijk van oorsprong een feest van de Katholieken. Het is de periode voor de vastentijd. Op de woensdag na carnaval (As-woensdag) begint namelijk de vastenperiode van 40 dagen. Deze duurt tot Pasen (vandaat dat Pasen altijd 40 dagen na Carnaval is). Carnaval is daarmee het feest voor het ‘vasten’. Men mag dan even helemaal los gaan voordat het vasten begint.

Tegenwoordig is Carnaval een stuk uitgebreider dan de eerdere tradities. In de meeste steden en dorpen is al vanaf vrijdag van alles te doen. Meestal begint dit al op de basisscholen waar kinderen op de vrijdag voor carnaval al carnaval op school vieren. Ook ’s avonds wordt carnaval afgetrapt met borrels of carnavals-vrijmibo.s

Start carnavalsseizoen op 11/11

Overigens begint het ‘carnavalsseizoen’ al op 11 november (de 11e van de 11e). Waarom 11/11? Elf wordt ook wel het ‘gekkengetal’ genoemd. Omdat men met Carnaval ‘lekker gek’ doet is deze datum gekozen. Vaak zijn er op 11/11 al diverse activiteiten en feesten, georganiseerd door de de carnavalsverenigingen. Tussen 11/11 en Carnaval zelf zijn er ook regelmatig activiteiten en bijeenkomsten die door de verenigingen georganiseerd worden.

Carnavalsvakantie 2023

De carnavalsvakantie (voorjaarsvakantie) 2023 is van 18 februari 2023 t/m 26 februari 2023. Deze vakantie geldt voor de hele ‘zuid-regio’, namelijk: Zeeland, Noord-Brabant en Limburg.

De rest van Nederland heeft ‘voorjaarsvakantie’, deze is een week later, van: 25 februari 2023 t/m 5 maart 2023.

Programma Carnaval Brabant 2023 per stad

In alle grote steden van Brabant zijn tal van activiteiten tijdens Carnaval. Elke stad en dorp heeft een officiële grote vereniging die de grote evenementen organiseert in de stad of het dorp (zoals de optochten). Daarnaast hebben de grote steden ook tal van kleinere carnavalsverenigingen en -groepen die feesten en bijeenkomsten organiseren. Genoeg te doen dus!

Voor de grootste Brabantse steden hebben we de belangrijkste informatie en carnavalsprogramma verzameld, klik hieronder op de betreffende stad om er alles over te lezen. Overigens heet elke Brabantse stad tijdens Carnaval anders. Deze namen zie je ook hieronder:

• Breda carnavalsprogramma 2023 (Kielegat)
• Eindhoven carnavalsprogramma 2023 (Lampegat)
• Den Bosch carnavalsprogramma 2023 (Oeteldonk)
• Tilburg carnavalsprogramma 2023 (Kruikenstad)

Ontstaan van Carnaval in Brabant

Bij Carnaval denken we allemaal aan het ‘zuiden’, met name aan Brabant en Limburg. Dit zijn namelijk de provincies waar Carnaval volop gevierd wordt (net als in het oosten). Maar waarom is dit zo en waarom wordt Carnaval niet in heel Nederland gevierd?

Dit heeft met name te maken met het feit dat Carnaval een christelijk feest is dat vooral door katholieken gevierd wordt. In Limburg en Brabant zijn de meeste gelovigen namelijk Katholiek, terwijl dat in de rest van Nederland vooral Protestants is. Dit is de reden waarom juist in deze regio veel Carnaval gevierd wordt. Dit zie je bijvoorbeeld ook terug in Duitsland waar ook veel Carnaval gevierd wordt in Katholieke steden (zoals Keulen). Overigens is de traditie ook bekend

Tijdens Carnaval viert men ‘de vrijheid’ voor het vasten. Op de woensdag na Carnaval (as-woensdag) begint voor de Katholieken de ‘vastenperiode’. Deze duurt tot Pasen. Overigens wordt er niet ‘gevast’ zoals bij bijvoorbeeld de Ramadan. Er gelden enkel bepaalde regels voor specifieke voeding (zoals vlees). De vastenperiode is vooral een tijd van ‘bezinning’.

De laatste jaren neemt het aantal gelovigen (en daarmee Katholieken) af. Desondanks wordt Carnaval volop gevierd. Net als veel Katholieke feestdagen en tradities weten de meeste mensen het verhaal achter de feestdagen niet meer en wordt er gewoon volop feest gevierd. Hierdoor is de oorsprong voor veel mensen ook steeds minder van belang.

Brabantse Carnavalstradities

Iedere feestdag kent specifieke tradities, zo ook het Brabantse Carnaval. Veel tradities zijn op alle plekken waar men Carnaval viert gemeengoed. Sommige tradities zijn echter ’typisch’ Brabant. Het is bijzonder om te zien dat veel tradities ook erg lokaal zijn. In Oeteldonk (’s Hertogenbosch) viert men anders Carnaval dan in bijvoorbeeld Kielegat (Breda). Zo wordt er in Oeteldonk geen ‘Alaaf’ geroepen (de carnavalsgroet), terwijl dat in de rest van Brabant (en Limburg) wel gebruikelijk is. Dit komt overigens door de geschiedenis waar men Carnaval in het verleden wou verbeiden en men hierop in opstand kwam. Als compromis is toen besloten om Carnaval minder ‘uitbundig’ te vieren, waar bij het ‘Alaaf’ roepen geschrapt is.

Voor alle leken en niet-Brabanders onder ons, dit doen ze in Brabant o.a. met Carnaval:

Steden hebben een carnavalsnaam en specifieke carnavalskleuren

In Brabant krijgt elke stad en dorp een carnavalsnaam. Daarbij heeft elke stad ook eigen carnavalskleuren. In sommige steden krijgen bepaalde wijken of stadsdelen zelfs een aparte naam. De oorsprong van deze naam heeft meestal te maken met een typisch kenmerk van de betreffende stad of dorp. Enkele voorbeelden:

• Breda = Kielegat, verbonden met de ‘boerenkiel’. Dit is een typisch kledingstuk dat vooral door boeren gedragen werd (soort overal-jas). In Breda wordt met Carnaval een ‘boerenbruiloft’ georganiseerd waar iedereen een boerenkiel draagt. Vandaar de naam. Overigens is dit een traditie die op meerdere plekken gevierd wordt. De carnavalskleuren van Breda zijn: oranje en rood.
• Den Bosch = Oeteldonk, deze naam is afkomstig van de achternaam ‘Oetelaar’, die veel in regio Den Bosch voorkwam. De carnavalskleuren zijn: rood, geel en wit.
• Tilburg = kruikenstad, dit verwijst naar de textielindustrie. Tilburg kende vroeger veel textielfabrieken. Zo werd er veel wol verwerkt. Om deze te reinigen werd urine gebruikt (geen grap). Deze werd in heel Tilburg verzameld middels kruiken en door de fabrieken bij ieder huis opgehaald. Vandar dat Tilburgers ook wel ‘kruikenzeikers’ genoemd worden. Oranje en groen zijn de carnavalskleuren van Tilburg.
• Eindhoven = Lampegat, verwijzend naar de gloeilamp van Philips. Philips is afkomstig uit Eindhoven en wereldberoemd geworden als lampenfabrikant.; De Eindhovense carnavalskleuren zijn: blauw en oranje.

Prins carnaval en raad van Elf

Tijdens Carnaval worden de steden en gemeenten overgenomen door de ‘burgers’ die tijdens Carnaval vertegenwoordigd worden door Prins Carnaval. Deze is verbonden aan een Carnavalsvereniging en kan gezien worden als de ceremoniemeester van de Carnavalsactiviteiten in het dorp/de stad. De carnavalsprins wordt binnen een carnavalsvereniging gekozen (soms voor een jaar, soms ook langer). Meestal gaat het om een persoon die actief verbonden is met de carnavalsvereniging en/of de stad/dorp. De prins wordt tijdens een ‘proclamatie’ bekend gemaakt. Dit kan rond 11 november zijn (start van het carnavalsseizoen) of enkele weken voor Carnaval.

Naast de Prins is er ook een ‘Raad van Elf’ (die de prins bijstaat), net als een ‘prinses’ en een hofnar.

Carnavalsoptocht

Een van de meest bekende tradities is natuurlijk de carnavalsoptocht. Ieder dorp en stad heeft een eigen ‘optocht’. Meestal is dat ook het hoogtepunt van alle activiteiten in de betreffende plaats. De optocht is een bonte stoet van praalwagens (meestal gemaakt door verenigingen), loopgroepen (die meestal iets uitbeelden), einzelgangers (personen die alleen lopen en iets uitbeelden) en muziekkorpsen. De hele stad of dorp trekt naar de straten om te genieten van de optocht.

Het is gebruikelijk dat iedere deelnemer iets ‘uitbeeld’. Daarom hebben veel wagens en groepen bepaalde thema’s. Dit kunnen algemene thema’s zijn (zoals een land, cultuur of onderwerp) maar meestal wordt ook ingespeeld op de actualiteit. Het is traditie om met carnaval de spot te drijven. Zo worden soms ook politieke statements gemaakt (natuurlijk op een humoristische wijze) en de spot gedreven met bepaalde schandalen of beslissingen. Als de lokale politiek in een bepaald jaar een grote blunder gemaakt heeft, is de kans groot dat dit tijdens de optocht uitgebeeld wordt.

Na de optocht gaat het feest verder in de kroegen en op straat. Ook is er meestal een jury die per categorie winnaars kiest met de mooiste optocht-presentatie. Hier is vaak ook een prijs (meestal is dat een geldprijs) aan verbonden. Deze stimuleert de betreffende groep of vereniging weer om het jaar erna nog iets mooiers neer te zetten.

Overigens wordt in Brabant niets uitgedeeld tijdens de optocht. Dat is een traditie die wel in Limburg te vinden is. Daar wordt tijdens de optocht snoep, gebak en kleine cadeautjes (zoals tulpen of klein speelgoed) uitgedeeld aan de toeschouwers. Dit is vooral bedoeld voor kinderen en is een traditie die je ook in Duitsland veel ziet.

Typische Carnavalslekkernijen uit Brabant

Met Carnaval gaat men lekker los want na Carnaval begint het vasten! Dat betekent dat er veel gedronken wordt met Carnaval. Met name (Brabants) bier en sterke drank, zoals Schrobbelèr. Een kruidenlikeur uit Tilburg, te herkennen aan de bruine kruiken (Kruikenstad!).

Typische lekkernijen die men eet in Brabant tijdens Carnaval zijn: worstenbroodjes, eierkoeken, bolussen, borrelhapjes (kaas, worst, koude schotel) en alle andere vette lekkernijen zoals friet, frikandellen en alles wat in de frituurpan past!

Brabantse carnavalsmuziek

Natuurlijk wordt er tijdens Carnaval niet naar top-40 muziek geluisterd! Brabant kent een gigantisch repertoire aan carnavalsmuziek. Er zijn ook tal van carnavalsartiesten die ieder jaar een nieuw carnavalsnummer uitbrengen. Denk bijvoorbeeld aan de Snollebollekes. Ook Hollandse Après-ski muziek is populair. Ook hoor je tijdens carnaval vaak covers van andere bekende muziek met een typische hoempapa-sound. Daarbij wordt meestal ook een bepaald dialect gesproken.

Bijna alle Brabantste muziek gaat over Carnaval zelf, bier drinken en plezier maken. De laatste jaren zijn vooral nummers populair met dubbelzinnige teksten.

De Brabantse carnavalsmuziek wijkt compleet af van de muziek die in Limburg gespeeld wordt. Daar wordt met Carnaval (Vasteloavend in het Limburgs) vooral Limburgstalige muziek afgespeeld. Deze muziek is een stuk traditioneler. Hier zijn dubbelzinnige teksten of ordinair taalgebruik uit de boze. Ook (Nederlandse) après-ski muziek is er niet te horen.

Carnavalskleding

In bepaalde steden worden specifieke carnavalsoutfits gedragen. Zo draagt in Den Bosch iedereen een boerenkiel of een sjieke jas. Hierop zijn tal van emblemen bevestigd, waaronder emblemen van de Oeteldonkse kikker. Daarbij wordt meestal een sjaal gedragen met de kleuren van de stad (rood, geel en wit).

Voor de rest kun je tijdens Carnaval Brabant 2023 vooral de meeste gekke outfit aandoen die je maar wilt! We hebben bijvoorbeeld de leukste carnavalskleding van 2023 voor je verzameld in dit overzicht. Zo weet je zeker dat je er helemaal bij hoort tijdens deze Carnaval!

Veelgestelde vragen over Carnaval Brabant 2023